به گزارش اخبار بانک، پژوهشکده بیمه ،طرح پژوهشی "تهیه فرم پیشنهاد و شرایط عمومی بیمهنامه زلزله با توجه به فاکتورهای تاثیرگذار بر ریسک زلزله" که یکی از ضروریات و مستندات بیمهای مورد نیاز صنعت بیمه ایران میباشد را ارایه کرد.
در گذشته مطالعات و پژوهشهایی در زمینه بیمهنامه زلزله انجام گرفته است اما پژوهش حاضر با درنظر گرفتن شرایط کنونی و وضعیت ارائه پوشش بیمهای برای خطر زلزله و همچنین تکیه بر تجارب کشورهای مختلف در ارائه طرحها و سیستمهای بیمهای خطر زلزله، به دنبال تدوین شرایط عمومی و فرم پیشنهاد در ساختمانهای مسکونی و غیر مسکونی میباشد. در تدوین شرایط عمومی و فرم پیشنهاد، به روزترین شرایط، استثنائات، پوششهای بیمهای، براساس آخرین سیستمهای بیمهای در کشورهای مختلف استفاده شده است. لذا طرح پژوهشی حاضر مبتنی بر بررسی قوانین و مقررات کشور، ضوابط تدوین شرایط عمومی و تجارب جهانی و تجارب موجود در ایران با رویکرد تدوین شرایط عمومی بیمه زلزله نگارش یافته است.
برای انجام این پژوهش و به منظور شناسایی و ارزیابی میزان تاثیرگذاری فاکتورهای تاثیرگذار بر ریسک زلزله، پرسشنامهای طراحی شد و در اختیار نخبگان، کارشناسان و ارزیابان خسارت صنعت بیمه و اساتید و نخبگان پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله و اساتید و دانشجویان رشته زلزله و سازه از دانشگاه خواجه نصیرالدین و دانشگاه بهشتی قرار گرفت. به منظور تحلیل نتایج پرسشنامه از آزمون فریدمن استفاده شد. طبق نتایج، نظر خبرگان صنعت مبنی بر تاثیرگذار بودن تعدادی از فاکتورهای مورد مطالعه و عدم تاثیرگذاری سایر فاکتورها بوده است. همچنین در مورد برخی از فاکتورها که رتبههای پایین را کسب نموده اند، نظر برخی از خبرگان مبنی بر عدم تاثیرگذاری آنها بر خطر زلزله بوده است. با توجه به میانگین رتبهها، مشخص است که کدام یک از فاکتورها بیشترین تاثیرگذاری را در ارزیابی ریسک زلزله خواهند داشت.
از جمله شرایط فعلی در ایران که مورد بررسی قرار گرفت، لایحه تاسیس صندوق بیمه همگانی حوادث طبیعی بود که تاریخچه تلاش برای طراحی و تصویب این لایحه به اواسط سال 1375 و تلاش وزارت کشور جهت پیشنهاد لایحه ای در این زمینه به هیئت دولت باز می گردد. اما مخالفت ها و اختلاف نظرهای موجود در دولت موجب شد تا پس از تلاش های وزارت کشور و سپس بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، در نهایت لایحه "تاسیس صندوق بیمه همگانی حوادث طبیعی" در جلسه مورخ 1390,02,04 هیئت وزیران به تصویب رسید و در تاریخ 1390,03,03 به مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد و آخرین وضعیت آن، ارسال به شورای نگهبان برای تصویب در تاریخ 1395,07,14 بوده است. دومین مورد ارائه بیمهنامه "اموال مسکونی در مقابل زلزله" توسط شرکت بیمه ایران در سال 1393 بود که به صورت آزمایشی در دو استان اصفهان و کرمان به ترتیب دارای خطر لرزهخیزی کم و زیاد آغاز به صدور بیمهنامه نمود. البته بعد از گذشت چندین ماه از این اقدام با درخواست شعبه یزد شرکت بیمه ایران این استان نیز مجوز صدور بیمهنامه زلزله را دریافت نمود.
در راستای طراحی بیمهنامه زلزله، مطالعه و الگوبرداری از تجربیات کشورهای مختلف مفید خواهد بود. محقق میتواند با بررسی رویکردها، قوانین و ساختارها در کشورهای مختلف جهان، با دیدی باز و همهجانبه به موضوع بنگرد و آنچه را که مناسب و قابل اجرا متناسب با شرایط جاری کشور میداند مورد استفاده قرار دهد. از این رو در این پژوهش، به مطالعه و بررسی برنامههای بیمهای خطر زلزله در کشورهای ترکیه، ژاپن، نیوزلند و ایالت کالیفرنیا که در بین تمامی کشورها از برنامهای معین، منسجم و یکپارچه بهره میبرند پرداخته شده است. در این مرحله سعی شده است که برنامه بیمهای در هر یک از کشورهای مورد مطالعه شامل نحوه پیدایش و لزوم اجرای آن، ویژگیها، فاکتورهای تاثیرگذار بر ریسک زلزله، نوع قراردادها، ظرفیت پرداخت خسارت، توان مالی، مشارکت کنندهها، بازوهای اجرایی، آمار عملکرد صدور و خسارت آنها، فرم پیشنهاد و شرایط عمومی به دقت، جامع و کامل مورد بررسی قرار گیرند، در بخش غیر مسکونی، با توجه به اینکه در کسب و کارهای تجاری و صنعتی، خسارات ناشی از آتشسوزی، انفجار و غیره بسیار زیاد است و در صورتی که مالکان این کسب و کارها بیمهنامههایی با خطر واحد تهیه نمایند امکان ارائه پوشش برای چنین خساراتی وجود نخواهد داشت، بهتر است صنایع و شرکتهای تجاری، بیمهنامههای با پوشش خطرات چندگانه و یا بیمهنامههای تمام خطر تهیه نمایند. با این حال برخی از کسب و کارهای بزرگ که برای ریسکهای خود سیستم کامل مدیریت ریسک را در سطوح مختلف اجرا نمودهاند، برای پوشش خطرات طبیعی از جمله زلزله گرایش به تهیه بیمهنامه برای این خطرات به صورت جداگانه با توجه به منطقه جغرافیایی دارند و برخی از شرکتهای بیمه چنین پوششهایی را به صورت خاص به چنین کسب و کارهایی ارائه میدهند. این امر منجر به صرفهجویی نسبتا مناسبی در حقبیمه این کسب و کارها میگردد ولی محدودیتهایی را در ادعای خسارت با توجه به محدودیتهای چنین بیمهنامههایی نیز ایجاد مینماید. در بخش غیرمسکونی، تجارب کشورهایی چون ژاپن، ترکیه، نیوزلند و ایالات متحده بصورت اجمالی مورد بررسی قرار گرفت و فرم پیشنهاد و شرایط بیمهنامه زلزله برای ایالت کالیفرنیا ارائه شد. با توجه به ماهیت بخش مسکونی و حمایت دولت، آسیبپذیر بودن اقشار جامعه، لزوم ارائه برنامهای بیمهای نسبت به بخش غیر مسکونی بیشتر احساس میشود.
گزارش طرح پژوهشی حاضر در 9 بخش تنظیم شده است:
در بخش اول، وضعیت زلزلهخیزی کشورها و جایگاه صنعت بیمه در پوشش خطر زلزله شرح داده شده است. در این بخش با بیان توضیحاتی در خصوص زلزله و علت وقوع آن، وضعیت لرزهخیزی در جهان و پهنهبندی لرزهای در ایران آمده است. در بخش دوم، قوانین و مقررات موجود و در مرحله تصویب در ایران مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتهاند. تلاش دیگر دولت در راستای مقابله با این حوادث و به ویژه تامین مالی خسارتهای ناشی از آن، علاوه بر تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، ارائه لایحه "تاسیس صندوق بیمه همگانی حوادث طبیعی" بوده است. در این بخش پیشینه ارائه و تصویب لایحه فوق از ابتدا تا کنون مطرح میشود. نقطه نظرات مختلف ارائه شده از سوی کمیسیون پولی و مالی برگرفته از گزارشات مجلس به تفصیل آمده است. آخرین وضعیت تصویب این لایحه در تاریخ 1395,07,14 بوده که پس از تصویب در مجلس، و جهت تایید به شورای نگهبان ارسال شده است. بیمهنامه زلزله ارائه شده توسط بیمه ایران نیز در این بخش مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به عدم وجود سابقه خسارت در پورتفو جذب شده، امکان اظهارنظر در خصوص موفقیت این بیمهنامه نبوده است. در بخش سوم، طرحها و پژوهشهای مرتبط در ایران مورد مطاله و بررسی قرار گرفتهاند.
در بخش چهارم، طی یک مطالعه تطبیقی، طرحهای زلزله در کشورهای منتخب بررسی شدهاند. در این بخش، به مطالعه و بررسی برنامههای بیمهای خطر زلزله در کشورهای ترکیه، ژاپن، نیوزلند و ایالت کالیفرنیا که در بین تمامی کشورها از برنامهای معین، منسجم و یکپارچه بهره میبرند پرداخته شده است. صندوق TCIP در ترکیه با ارائه نمودن پوشش اجباری بیمهای برای خسارتهای مالی در ساختمانهای مسکونی که به طور مستقیم توسط زمینلرزه ایجاد میشود و همچنین خسارتهای مالی ناشی از آتشسوزی، انفجار، سونامی و رانش زمین به دلیل وقوع زلزله، حمایت گسترده بیمهای را در قبال این خطرات ایجاد نموده است. صندوق بیمه اتکایی ژاپن JER، بیمه اختیاری زلزله را همراه بیمه آتشسوزی که توسط شرکتهای بیمه تجاری صادر میشوند ارائه میدهد. بعد از صدور بیمهنامه، 100% حقبیمه صادره زلزله طی قرارداد اتکایی به JER واگذار میشود و JER متناسب با قراردادهای اتکایی تعریف شده بخشی از ریسک را بین شرکتها براساس ظرفیت آنها و دولت تقسیم مینماید. در کمیسیون زلزله نیوزلند EQC، پوشش زلزله از ملحقات بیمهنامه آتشسوزی است و این پوشش برای دارندگان بیمهنامه آتشسوزی منازل مسکونی اجباری میباشد و کلیه امور مربوط به آن توسط کمیسیون مذکور اداره میشود. در ایالت کالیفرنیای امریکا، CEA نسبت به ارائه پوشش زلزله برای منازل مسکونی به صورت اختیاری اقدام مینماید. با توجه به گستره ساختمانهای موجود در این ایالت و تاریخچه ارائه پوشش زلزله، در حال حاضر چهار نوع بیمهنامه متناسب با نوع ساختمان و مالکیت ساختمان از جمله مالکان منازل مسکونی، مالکان منازل متحرک، آپارتمانهای مستغلاتی و مستاجران وجود دارد.
در بخش چهارم، مواردی چون تاریخچه طراحی و پیادهسازی هر یک از طرحهای بیمهای، چالشها، نقاط ضعف و قوت آنها، بدنه اجرایی، ساختار سازمانی، فاکتورهای تاثیرگذار بر ریسک زلزله، قوانین مرتبط تصویب شده، ویژگیهای آنها به تفصیل آمده است. در بخش پنجم، به فرم پیشنهاد و شرایط عمومی در کشورهای منتخب پرداخته شده است. این بخش در واقع تکمیل کننده بخش چهارم میباشد.
در بخش ششم، نتایج مربوط به شناسایی فاکتورهای تاثیرگذار بر ریسک زلزله آمده است. در این بخش در ابتدا فاکتورهای تاثیرگذار برگرفته از مطالعات صورت گرفته در کشورهای زلزلهخیزی چون نیوزلند، ترکیه، ژاپن و ایالت کالیفرنیا که طرح منسجم و یکپارچهای برای پوشش بیمهای خطر زلزله دارند، توضیح داده شدهاند و میزان و نوع اهمیت آنها ذکر شده است. طبق آزمون فریدمن میتوان با توجه به میانگین رتبه بدست آمده، نسبت به تاثیر یا عدم تاثیر هر یک از عوامل تصمیمگیری نمود.
بخش هفتم مربوط به تدوین فرم پیشنهاد و شرایط عمومی بیمهنامه تکمیلی (با توجه به ارائه پوشش پایه توسط صندوق حوادث طبیعی پس از تصویب نهایی) زلزله برای واحدهای مسکونی میباشد. این بخش با دو رویکرد ارائه شده است. در قسمت اول، فرم پیشنهاد و شرایط عمومی مبتنی بر مطالعات خارجی آمده است. هدف از این، بهرهگیری از سیستمهای به روز دنیا و الگوبرداری از آنها می باشد که میتواند مورد استفاده قرار بگیرد. در قسمت دوم، فرم پیشنهاد و شرایط عمومی بیمهنامه تکمیلی زلزله برای واحدهای مسکونی مبتنی بر شرایط فعلی در ایران ارائه شده است.
بخش هشتم مربوط به تدوین فرم پیشنهاد و شرایط عمومی بیمهنامه زلزله برای واحدهای غیرمسکونی میباشد. در این بخش، تجارب کشورهایی چون ژاپن، ترکیه، نیوزلند و ایالات متحده بصورت اجمالی مورد بررسی قرار گرفت و فرم پیشنهاد و شرایط بیمهنامه زلزله برای ایالت کالیفرنیا آمده است. در ادامه نیز، فرم پیشنهاد و شرایط عمومی بیمهنامه زلزله واحدهای غیرمسکونی در ایران ارائه شده است. و در آخر در بخش نهم، پیشنهادات ارائه شدهاند.
دریافت فایل تصویری طرح (حجم : 836 کيلو بايت)
دریافت کامل فایل طرح در قالب PDF (حجم : 6.85 مگابايت)