وظیفه اصلی بانکها عبارت است از جذب منابع، تخصیص منابع و ارائه خدمات.جذب منابع با مشقت بسیار و با سود تضمین شده برای سپرده گذار اهمیت بسزایی داشته و جذاب ترین وظیفه بانکها از نظر مشتریان اعتباری دریافت تسهیلات به شمار می رود.

رویکرد جدید کشور همانا لحاظ اقتصاد مقاومتی در تمامی عرصه هاست. پس در تخصیص منابع بانکها نیز باید با این رویکرد دنبال شود.

هنگام اعطای تسهیلات غالباً نظریه c۵ سالواتوره - که شامل شخصیت اقتصادی، ظرفیت، وثیقه، شخصیت اقتصادی و سرمایه است - بایستی مدنظر قرار گیرد. با لحاظ c۲ دیگر- یعنی گردش وجوه، کنترل- نظریه مذکور تکمیل تر گردید و اینک در این مقاله با ارائه c هشتم با رویکرد اقتصاد مقاومتی - یعنی شفافیت- اقلام نظریه مذکور کامل و جامع تر شده و در قالب c۸ عرضه می شود.

مراعات این اصل هشت وجهی هنگام اعطای تسهیلات، قطعاً باعث کاهش ریسک ناشی از پرداخت و معوق شدن تسهیلات خواهد شد و موجبات اعتلای سطح اقتصاد مقاومتی در فرآیندهای تسهیلاتی را فراهم خواهد آورد.

توضیحات بیشتر در مورد نظریه مذکور در پی خواهد آمد :

۱-شخصيت اقتصادي Character economy
۲- ظرفيت Capacity
۳-سرمايه Capital
۴-وثيقه Collaterall
۵-كنترل control
۶-شرايط اقتصادي currency economy
۷-گردش وجوه Cash Flow
۸-شفافیت clarification

۱- قابلیت اعتماد و اطمینان به متقاضی یا شخصیت اقتصادی Character economy) )

متقاضی تسهیلات باید امین و معتقد به ایفای تعهدات باشد . منظور این است که صرف نظر از «قدرت و توانایی او در بازپرداخت»، «تمایلات وی به بازپرداخت» محرز و معلوم شود. بانکها می باید کلیه خصایص فردی متقاضی مانند حسن شهرت،‌ نظم و انضباط، رفتار و گفتار، اعتقادات، تحصیلات، وضعیت خانوادگی و سایر شرایطی را که ممکن است بر تمایل وی در بازپرداخت و ایفای تعهداتش مؤثر باشد مورد بررسی قرار دهند. سه سطر قابل ذکر است بررسی موارد ذکر شده درخصوص شخصیت های حقوقی در مورد مدیران و سهامداران عمده نیز انجام میشود.

۲- قابلیت و صلاحیت فنی (توانمندی capacity)

تداوم فعالیت اقتصادی و توان فنی متقاضی تسهیلات در بهره برداری صحیح تر و بیشتر از منابع و تحصیل درآمد در واقع از کارایی فنی، توان مدیریتی، سوابق مرتبط با موضوع فعالیت، تحصیلات مرتبط، ميزان احاطه مديران به وضعيت بازار محصول و تجربه متقاضی تسهیلات نشأت می گیرد. منابع مالی به تنهایی قادر به پیشبرد امور مؤسسه نیست. تسهیلات باید متناسب با گردش مالی متقاضی پرداخت شود و لازم است بانکها از تحمیل بار مالی خارج از توان متقاضی بر او اجتناب نمایند. باید توجه داشت که پرداخت تسهیلات بمنظور توسعه کار و افزایش درآمد ندارد و اقساط تسهیلات باید از محل درآمد حاصل از توسعه فعالیت تأمین شود. قابلیت و صلاحیت فنی فرد متقاضی یا مدیران مجموعه درخواست کننده تسهیلات در بررسی های کارشناسی از اهمیت خاصی برخوردار است،

۳- ظرفيت مالي و کشش اعتباري credit worthiness))

متقاضي تسهيلات بايد از چنان بنيه مالي، شهرت و اعتباري برخوردار باشد که بتواند در صورت لزوم از محل منابع داخلي خود تسهيلات دريافتي را مسترد نمايد.

بانک بررسي مي نمايد که اعتبار مورد درخواست با وضعيت مالي متقاضي متناسب باشد. متقاضي بايد توانايي استقامت در برابر تنگناها و فشارهاي مالي ناشي از بحرانهاي اقتصادي، سياستهاي دولتي و فشار رقبا را داشته باشد.

براي بانک بايد مشخص شود که متقاضي چند درصد کل سرمايه را تقبل مي کند. مشهود است اگر نقش بانک در تامين سرمايه کم باشد و بيشتر سرمايه از آن متقاضي باشد متقاضي انگيزه بيشتري براي توفيق و پيشرفت و جلوگيري از شکست خواهد داشت، چون خسارات ناشی از شکست، بيشتر خود او را تهديد خواهد کرد.

در وضعيت کنوني کشور، با عنايت به بحرانهاي اقتصادي که کل صنايع را تهديد مي کند،توقع تولید کنندگان و تجار مبنی بر وابستگي به تسهيلات مالي بانکها مطلوب نبوده و متقاضي می بایدآماده قطع کمک هاي مالي بانک ها باشد.

۴- وثيقه (collateral)

وثیقه عبارت است ازسپرده يا ترهين نوعی دارايي قابل قبول و ارزنده به منظور تضمین وام و اعتبار.

در واقع وثيقه به مفهوم حصول اطمينان و تامين استحکام معامله و حسن ايفاي تعهدات و کاهش ريسک ناشي از عدم وصول تسهيلات اعطايي تعبير مي شود.

از آنجا كه بانک عامل امين سپرده گذاران و شرکتی تجاري - انتفاعي است و در صورتي که در بررسي موارد ذکر شده فوق اطمينان کامل حاصل نکند،‌ به منظور کاهش و جلوگيري از خطرات احتمالي در استیفای حقوق خود به اخذ وثيقه (تامين کافي) اقدام می کند.

قابل ذکر است در برخي موارد مشاهده شده که وثيقه مداري در پرداخت تسهيلات تبديل به عرف در نظام بانکي شده که اين عامل سبب ایجاد ضعف در کارشناسي پرونده هاي تسهيلاتي و عامل افزايش مطالبات بانکي شده است.

۵-کنترل و نظارت( control)

کنترل، تلاش منظمي است در جهت رسيدن به اهداف اعطاي تسهيلات از طریق مقايسه بين اجزاي واقعي با استانداردهاي از پيش تعيين شده و تعيين انحرافات بين وضع موجود و وضع مطلوب و اقدامات اصلاحي و نظارت بر اجراي کامل قرارداد.

با عنايت به وضعيت فعلي سيستم بانکي ، اين عامل از اهميت فراواني برخوردار است. کنترل و نظارت بر چگونگي هزينه کردن تسهيلات و اجراي دقيق عقود، سبب جلوگيري از انحراف تسهيلاتی و به تبع آن جلوگيري از تبعات منفي مازاد نقدينگي در اقتصاد کشور خواهد بود.

۶- شرايط اقتصادي currency economy))

بي ترديد تأثیر شرايط اقتصادي داخلي و خارجي، وضعيت بازار محصول توليدي و خدمت ارائه شده در چگونگي بازپرداخت تسهيلات بسيار مهم و حیاتی است. توجه به روند بازارهاي جهاني کالا از گذشته تا کنون و پيش بيني آينده محصول و خدمت نقش غير قابل انکاري در اعطاي تسهيلات دارد.

۷-گردش وجوه نقد( cashflow)

عبارتست از افزايش يا كاهش در مبلغ وجه نقد ناشي از معاملات با اشخاص حقيقي و حقوقي مستقل از شخصيت حقوقي واحد تجاري و ناشي از ساير رويدادها اطلاعات مربوط به جريان وجوه نقد که مي تواند در قضاوت نسبت به مبلغ زمان و ميزان اطمينان از تحقق جريان هاي وجوه نقد آتي به استفاده كنندگان صورت هاي مالي كمك كند.

۸- شفافیت clarification

برای تحقق اصل شفافیت باید در نظر داشت شخص حقیقی یا حقوقی در خصوص تولید و یا تهیه کالا تمام شرایط لازم را دارد و تسهیلات حتما در محل پیش بینی شده هزینه می شود. لیکن با توجه به شرایط تحریم و یا وجود کالاهای مشابه رقیبان با قیمت تمام شده پایین تر و یا کالای مشابه خارجی، بازار تقاضای لازم برای کالای مورد نظر وجود ندارد و حاشیه سود لازم ایجاد نمی شود. در اینجاست که باید کارشناسی دقیق صورت بگیرد و تمرکز خاصی بر بررسی امکان فروش صورت پذیرد.

شفافیت در کل به معنی بررسی دقیق روند فروش و دربازارهای داخلی و خارجی است و باید در نظر داشت که با شرایط اقتصادی و کنترل تفاوت دارد.

تسهیلات باید بسیار منظم، دقیق و حساب شده پرداخت شود تا شاهد مطالباتی شدن آن نباشیم پیشگیری تسهیلاتی با رویکرد اقتصاد مقاومتی یعنی شناسایی تمام راه هایی که می تواند به اقتصاد لطمه وارد کند و بررسی صحیح و دقیق راه های مقابله با این آسیب در این بین برنامه ریزی قبلی مناسب بسیار مفید خواهد بود.

با وجود مطالبات معوق چشمگیری که بانکها با آن مواجه شده اند و توان تسهیلات دهی آنها را تحت تأثیر قرارداده و بسیاری از واحد های تولیدی به دلیل نبود اعتبار کافی از دریافت تسهیلات محروم شده اند باید تسهیلات جدید را ضابطه مند نمود و همانطور که چندین بار عنوان شد با رویکرد اقتصاد مقاومتی اهم و فی الاهم نمود تا ضمن ایجاد اشتغال و توانمند سازی واحد های تولیدی و بنگاههای فعال اقتصادی شاهد حضور پررنگ تر و بیش از پیش مردم در این عرصه باشیم.

اقتصاد مقاومتی همان اقتصاد مردم محور و کلان نگر و تدافعی و مشروع است که با توجه به مسائل عنوان شد توجه خاص بانکها به آن می تواند ضمن جلوگیری از تحمیل هزینه های بسیار در خصوص وصول مطالبات و انجماد سرمایه بانکها موجبات توسعه کشور و رونق اقتصادی را فراهم آورد.

مهندس امیر صفری
کارشناس ارشد اقتصادی