کدام بانک‌ها در دادن وام ازدواج مردود شدند؟

سيد مهدي بني طبا/ اخبار بانک: حفظ نهاد خانواده و به تبع آن مسأله ازدواج یکی از مهم‌ترین موضوعات اجتماعی است. در بند الف اصل ۴۳ قانون اساسی نیز یکی از وظایف حاکمیت فراهم‌آوردن امکانات لازم برای تشکیل خانواده ذکر شده است. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که تاکنون دولت در ارتباط با موضوع ازدواج انجام داده است، تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج از محل سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز مردم است.

پرداخت این تسهیلات از سال ۸۴ با تأسیس صندوق مهر امام رضا (ع) آغاز شد و از اواخر سال ۸۷ در قالب سامانه متمرکز تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج ادامه یافت. با راه‌اندازی این سامانه توسط بانک مرکزی، ضمن جلوگیری از برخی سواستفاده‌های نظام بانکی از منابع قرض‌الحسنه، استفاده از بخشی از این منابع به صورت قاعده‌مند و به دور از ملاحظات سلیقه‌ای درآمد.



همانطور که در جدول فوق قابل ملاحظه است، کمترین تعداد تسهیلات از ابتدای راه‌اندازی سامانه قرض‌الحسنه ازدواج تا کنون در سال ۹۲ پرداخت شده است. همین مسأله موجب طولانی‌شدن صف دریافت تسهیلات ازدواج شده بود. بر اساس اعلام بانک مرکزی در پایان خرداد سال ۱۳۹۳ حدود یک میلیون و دویست هزار نفر در صف دریافت تسهیلات ازدواج بودند.

هرچند با اقدامات بانک مرکزی، در پایان دی ماه سال جاری تعداد متقاضیان در صف تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج به ۵۴۷.۸۷۴ نفر کاهش یافته است، ولی کماکان متقاضیان دریافت وام ۳ میلیونی ازدواج، بایستی مدت طولانی بین ۶ماه تا یکسال در صف منتظر بمانند و بانک‌ها بعضاً شرایط بسیار دشواری را برای ضامنین وضع می‌کنند و در برخی موارد مدت بازپرداخت تسهیلات ازدواج را به ۲ سال کاهش داده اند. علاوه بر این مبلغ تسهیلات ازدواج از سال ۹۱ تا کنون ۳ میلیون تومان بوده است و در حالی که با درنظرگرفتن شاخص قیمت‌ها این مبلغ باید به حداقل ۷ تا ۱۰ میلیون تومان افزایش پیدا کند.

در ادامه اقدامات بانک مرکزی در یک سال گذشته تشریح خواهد شد:
۱. بانک مرکزی در چندین بخشنامه در تاریخ‌های ۲۲/۷/۱۳۹۲، ۲۲/۱۰/۱۳۹۲ و ۱۹/۱۲/۱۳۹۲ بانک‌ها را مکلف به کاهش تسهیلات قرض‌الحسنه به کارکنان خود از محل سپرده‌های قرض‌الحسنه کرده است. پیش از این حجم زیادی از منابع حاصل از سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز مردم صرف پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه به کارمندان بانک‌ها و بستگان آنها می‌شد. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس (به شماره ۱۲۸۳۰ مورخ ۳۰/۱۱/۱۳۹۱) این نسبت در برخی از بانک‌ها به بیش از ۵۰% هم رسیده بود.

۲. به گفته مسئولان بانک مرکزی تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج در اولویت پرداخت تسهیلات قرض الحسنه قرار گرفته است. این موضوع در تاریخ ۱۹/۱۲/۱۳۹۲ به شبکه بانکی ابلاغ شده است. براساس آمار بانک مرکزی در پایان شهریور ۱۳۹۳ سهم تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج از کل تسهیلات قرض‌الحسنه (در ۵بانک بزرگ کشور) به ۵۶% رسیده است، این نسبت در سالهای ۹۰ تا ۹۲ به ترتیب ۴۰%، ۲۴% و ۵۳% بوده است.

۳. بانک مرکزی در حال اضافه کردن سایر بانک‌هایی که سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز جذب می‌کنند، به سامانه قرض‌الحسنه ازدواج است. بانک پارسیان در سال ۱۳۹۲ و بانک‌های سامان، انصار، دی، رسالت، ایران‌زمین، توسعه تعاون، حکمت ایرانیان، پاسارگاد و موسسه اعتباری کوثر بانک‌های هستند که به ترتیب در ۱۰ ماه گذشته به این سامانه اضافه شده‌اند. بناست سایر بانک‌های خصوصی نیز تا پایان سال به سامانه افزوده شوند. درحال حاضر ۲۱ بانک و موسسه اعتباری در این سامانه حضور دارند. جدول زیر عملکرد این بانک‌ها در ۱۰ ماهه ابتدایی سال جاری تشریح شده است:

عملکرد بانک‌ها در پرداخت وام ازدواج در ۱۰ ماهه ابتدایی ۱۳۹۳ در قیاس با اسفند ۹۲


بر اساس جدول فوق کماکان بانک‌های ملی و صادرات نیمی از تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج را پرداخت کرده‌اند و ۱۲ بانک خصوصی کشور کمتر از یک درصد در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج سهم داشته اند در حالی که حدود ۲۰درصد از سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز مردم در دست آنان است.

جهت بررسی دقیق‌تر عملکرد بانک‌ها، سهم آن‌ها از کل سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز نیز در جدول فوق نمایش داده شده است (ازآنجاکه اطلاعات جدیدتری منتشرنشده است، اطلاعات مربوط به پایان سال ۹۲ آورده شده است). بانک‌هایی که به رنگ سبز نمایش داده شده اند، سهمشان در پرداخت تسهیلات ازدواج از سهمشان در سپرده‌های پس‌انداز بیشتر است و به طور نسبی عملکرد بهتری داشته اند که عبارتند از : بانک‌های صادرات، ملی، قرض‌الحسنه مهرایران، کشاورزی و تجارت. همچنین بانک‌هایی که به رنگ قرمز نمایش‌داده شده اند، سهمشان در پرداخت تسهیلات ازدواج از سهمشان در سپرده‌های پس‌انداز کمتر است و به طور نسبی عملکرد بدتری داشته اند که عبارتند از : بانک‌های ملت، مسکن، قرض‌الحسنه رسالت، انصار، پارسیان و سپه

همچنین سهم صندوق ازدواج، اشتغال و مسکن مهر امام رضا (ع) نیز ۰.۰۴ درصد است. با وجود اینکه یکی از مهم‌ترین اهداف این صندوق تسهیل در امر ازدواج بوده است بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس (به شماره ۱۳۹۹۳ مورخ ۲۵/۸/۱۳۹۳) حدود ۱ درصد از کل تسهیلات آن صرف قرض‌الحسنه ازدواج شده است.

در مجموع می‌توان گفت بانک‌های ملت، مسکن و پارسیان و صندوق مهر امام رضا بدترین عملکرد را در ارتباط با پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج داشته اند.

همچنین بر اساس جدول فوق (ستون متوسط مبلغ وام) بانک‌های ملی، تجارت، سپه، انصار، پست بانک و صندوق مهر امام رضا در مجموع به حدود ۲۰ هزار نفر (۲درصد از متقاضیان) در ۱۰ ماه گذشته تسهیلات ۵میلیون تومانی پرداخت کرده اند. باتوجه به جدول یک این نسبت در سال‌های ۹۱و ۹۲ بیشتر بوده است و حدود ۵درصد بوده است. در سال جاری به دستور بانک مرکزی پرداخت تسهیلات ۵ میلیونی به متقاضیان دارای شرایط خاص متوقف شد.