۰
۶
سهم سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز از نقدینگی به کمتر از ۵ درصد و کمترین میزان خود طی ۳۰ سال اخیر پس از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا رسیده است و به نظر می‌رسد دلیل اصلی محدودیت منابع بانک‌ها در اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه، کاهش میل مردم به سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه باشد.

قرض‌الحسنه که از روش‌های تامین مالی خرد در نظام بانکداری اسلامی است و در قرآن کریم و روایات مورد تاکید بسیار قرار گرفته، قراردادی است که به موجب آن قرض‌دهنده مقدار معینی از دارایی خود را به‌صورت وام بدون سود (بهره) در اختیار قرض‏‌گیرنده می‌گذارد و قرض‌گیرنده موظف است طبق شرایط تعیین‌شده و در پایان دوره مقرر، مثل یا قیمت آن را بدون هیچ‌گونه افزایش (سود) یا کاهش (زیان) به قرض‌دهنده بازگرداند.

برای نخستین بار به صورت رسمی در سال ۱۳۱۷ «صندوق سرمایه‌گذاری اثنی‌عشر» بخشی از سپرده‌های خود را به‌صورت قرض‌الحسنه در اختیار نیازمندان قرار داد. در سال ۱۳۴۸ نخستین صندوق قرض‌الحسنه در مسجد لرزاده تهران پایه‌گذاری شد. کم‌کم این صندوق‌ها در شهرهای بزرگ و مذهبی گسترش یافتند به نحوی که اکنون بیش از ۵۰۰۰ صندوق قرض‌الحسنه به عنوان یکی از پنج ضلع بازار غیرمتشکل پولی در کشور وجود دارند که بیشتر بدون مجوز بانک مرکزی فعالیت می‌کنند.

در آذر ماه سال ۱۳۸۶ نخستین بانک قرض‌الحسنه با نام «بانک قرض‌الحسنه مهر ایران» به دستور رییس‌جمهور وقت پایه‌گذاری شد. در سال ۱۳۹۱ نیز صندوق قرض‌الحسنه رسالت پس از تبدیل شدن به «بانک قرض‌الحسنه رسالت» با تعداد ۳۰ صندوق قرض‌الحسنه ادغام شد و دومین بانک قرض‌الحسنه فعالیت خود را آغاز کرد. بانک قرض‌الحسنه صرفاً در قالب قرارداد قرض‌الحسنه مجاز به افتتاح حساب قرض‌الحسنه ویژه، قرض‌الحسنه سکۀ طلا و قرض‌الحسنه ارزی و اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه بدون سود با کارمزد حداکثر ۴درصد است.

معمولا سپرده قانونی منابع قرض‌الحسنه کمتر از سایر سپرده‌ها و حدود ۱۰ درصد است که ممکن است در بانک‌های دولتی تجاری، تخصصی و خصوصی این نرخ قدری متفاوت باشد؛ بنابراین سایر بانک‌ها نیز می‌توانند به تجهیز و تخصیص منابع قرض‌الحسنه اقدام کنند که هدف از این تسهیلات نیز رفع احتیاجات ضروری نیازمندان در سطح خرد مانند ازدواج، جهیزیه، تعمیر مسکن، درمان، تحصیل و... است.

بر پایه بند (۳) ماده ۱ «قانون عملیات بانکی بدون ربا» مصوب سال ۱۳۶۲ ایجاد تسهیلات لازم در جهت گسترش تعاون عمومی و قرض‌الحسنه از اهداف نظام بانکی بیان شده است. در این قانون سپرده‌های قرض‌الحسنه به دو دسته سپرده‌های قرض‌الحسنه جاری و پس‌انداز تقسیم شده است. سپرده‌های جاری در دسته سپرده‌های دیداری و سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز در دسته سپرده‌های غیردیداری طبقه‌بندی می‌شوند. البته برخی اعتقاد دارند حساب قرض‌الحسنه جاری بیشتر با نیت استفاده از مزایای چک افتتاح می‌شود و از هدف اصلی قرض‌الحسنه دور است.

در ماده ۲۰ قانون بانکداری بدون ربا تعیین حداقل و حداکثر میزان تسهیلات قرض‌الحسنه و سایر قراردادها از اختیارات بانک مرکزی است. برای تشویق مردم به سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه در ماده ۶ این قانون اعطای جوائز غیرثابت نقدی یا جنسی برای سپرده‌های قرض‌الحسنه پیش‌بینی شده است و بر پایه ماده ۱۴ همین قانون، بانک‌ها موظفند بخشی از منابع خود را به تسهیلات قرض‌الحسنه اختصاص دهند.

حال پس از گذشت ۳۰ سال از تصویب قانون بانکداری بدون ربا می‌توان درباره قرارداد قرض‌الحسنه به عنوان شاخصی برای موفقیت نظام بانکداری بدون ربا و حرکت به سوی بانکداری اسلامی داوری کرد.
نخست باید تاکید کنیم که گردش مالی و میزان نقدینگی صندوق‌های قرض‌الحسنه مشخص نیست ولی در شبکه بانکی کشور سهم سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز از نقدینگی به کمتر از ۵ درصد و کمترین میزان خود طی ۳۰ سال اخیر پس از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا رسیده است.

می‌توان این شاخص را طی مدت مورد بررسی به سه دوره تقسیم کرد:

از سال ۱۳۶۳ تا ۱۳۷۵ و از ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۳ روند کاهشی و از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ روند افزایشی در سهم سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز از نقدینگی آشکار بوده و دلیل این کاهش به خصوص طی سال‌های اخیر را می‌توان در سه عامل اصلی جست‌وجو کرد:

نخستین عامل ام‌الفساد تورم است. کسی که با نیت خیر سپرده قرض‌الحسنه افتتاح می‌کند، انتظار سود ندارد ولی وقتی ارزش واقعی سپرده‌اش طی مدتی کوتاه به نصف کاهش پیدا می‌کند، تحمل ضرر نیز برایش دشوار خواهد بود و این موضوع مطلوبیت سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه را کاهش می‌دهد. دلیل دوم سود سایر سپرده‌هاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد هرچه سود حقیقی و حتی اسمی سپرده‌های مدت‌دار (کوتاه‌مدت و بلندمدت) افزایش یابد، گرایش به سپرده‌گذاری مدت‌دار افزایش یافته و رشد سپرده‌های قرض‌الحسنه کاهش می‌یابد. در حالی که بر اساس آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۲ سپرده‌های قرض‌الحسنه جاری ۸.۲ درصد و قرض‌الحسنه پس‌انداز ۵.۹ درصد رشد کرد و سپرده‌های کوتاه‌مدت ۵۰.۱ درصد و بلندمدت ۳۴.۶ درصد افزایش را تجربه کرده است.

در حال حاضر بیشتر حساب‌های متمرکز (الکترونیکی) سپرده‌های کوتاه‌مدت هستند و این سپرده‌ها توسط برخی بانک‌ها به عنوان سپرده پشتیبان حساب جاری مورد استفاده قرار می‌گیرند که به نظر می‌رسد این موضوع دلیل اصلی کاهش رشد مانده سپرده‌های قرض‌الحسنه جاری است.

عامل سوم کاهش قرعه‌کشی جوایز و تبلیغات سپرده‌های قرض‌الحسنه از سوی بانک‌ها طی سال‌های اخیر است. برای جوایز قرض‌الحسنه سقف تعیین شده است و بخشی از جوایز باید به صنایع دستی اختصاص یابد. صدالبته کاهش درآمد حقیقی و وضعیت جیب مردم را نیز باید به این عوامل اضافه کنیم.
اما در تخصیص منابع قرض‌الحسنه عملکرد بانک‌ها تا حدودی قابل دفاع است. اگر چه سپرده‌گذاری مردم در قرض‌الحسنه کاهش یافته ولی سهم تسهیلات قرض‌الحسنه به کل تسهیلات بانکی طی چند سال اخیر کاهش نیافته است.

بانک مرکزی طی بخشنامه‌های گوناگون بانک‌ها را به ارتقای فرهنگ بانکداری اسلامی و گسترش فرهنگ قرض‌الحسنه تشویق کرده است. در سال ۱۳۹۳ موسسات اعتباری غیربانکی نیز مجاز به انجام عملیات قرض‌الحسنه شدند. راه‌اندازی سامانه قرض‌الحسنه ازدواج و پیوستن اغلب بانک‌ها و موسسات اعتباری به آن از جمله اقدامات دیگر بانک مرکزی در گسترش سنت زیبای قرض‌الحسنه است. این اقدامات باعث شده تا نسبت تسهیلات قرض‌الحسنه به سپرده پس‌انداز قرض‌الحسنه به بیش از ۸۵ درصد در سال ۹۳ برسد و نسبت تسهیلات قرض‌الحسنه به مجموع سپرده پس‌انداز قرض‌الحسنه و سپرده قرض‌الحسنه جاری نیز روند افزایشی به خود گرفته و از ۲۸ درصد فراتر رود.

حال به نظر می‌رسد دلیل اصلی محدودیت منابع بانک‌ها در اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه، کاهش میل مردم به سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه به دلایل گفته‌شده است.
مهدی خندان (کارشناس امور بانکی)
https://akhbarbank.com/vdchwqnx.23nmkdftt2.html
مشاهده نظر مخاطبان
کارشناس ارشد نظارت
جناب اقای خندان معمولا وجوهی که مردم در سالهای قبل در قرض الحسنه می گذاشتند ارقام خرد ولی تعداد ان زیاد و به دلیل اینکه اگر کسی حسابی باز می کرد سالهای زیادی سراغ ان نمی رفت معمولا وجوه از 10 هزارتومان تا 100 هزارتومان ماندگاری زیاد وتعداد بسبار زیاد بود که جمع این مبالغ ارقام بسیار سنگینی را تشکیل می داد بسیاری از بانک ها با جفا به سنت الهی قرض الحسنه با ایجاد حساب فرعی منابع را به سمت حساب های دیگر از جمله یکی از بانک های بزرگ که چند سالیه خصوصی شده امده وبا ایجاد حسابی بنام جاری کارت وگذاشتن جوایز برای مشتریان وپاداش برای پرسنل بانک وعدم قرعه کشی بر روی حساب های قبلی قرض الحسنه عملا تمام وجوهی را قبلا در قرض الحسنه جمع می شده را به سمت این حساب که تعهد پر اخت وام قرض الحسنه ندارد منحرف کرده اند واز این وجوه در پرداخت وام های با سود بالا استفاده می شود
Iran, Islamic Republic of
چرا ندارد
وقتي مردم مشاهده مي كنند كه دولت و بانك مركزي جنابان تدبيريه . شب و مي خوابند و صبح زندگي مردم در بانك ميزان را به خاطر سرازير كردن پول مردم به بانكهاي خصوصي . از هم مي پاشند
ديگر چه كسي دل و دماغ آن كارها را دارد ؟!!

فقط همين مانده است كه با يك تغيير ديگر . همه مردم به بانكهاي دولتي هجوم ببرند و اموال و سرمايه شان را به بانك - بالش - كه مطمئن ترين سيستم مالي دنيا در گذشته بود منتقل كنند كه بحمدالله با روشهاي دولت . آن هم به همين زودي اتفاق خواهدافتاد !!!
Iran, Islamic Republic of
چون بانک ها این پول ها را به کارمندان خود می دهند تا دیگران
چون قرعه کشی هاش الکی است و هیچ نظارتی رویش نیست و جوایز قرض الپس نده را مسولان بانک مربوطه به خرزو خان می دهند اگر قرعه کشی قرض الحسنه بصورت زنده از تلویزیون قرعه کشی بشه و به ازای سپرده شماره شرکت در قرعه کشی بدهند آنوقت اقبال به این حساب ده ها برابر خواهد شد.
Iran, Islamic Republic of
چون مردم همش دنبال سودن کسیسرمایه اش رابصورت قرض الحسنه دراختیار کسی نمی زاره همه شدن نزول خور البته بانکاهم اگه منابع قرض الحسنه داشته باشن به کسانی که حقشون هست تسهیلات قرض الحسنه نمی دن بجاش روسای بانکا به کارمنداشونو قوم خویشاشون وام قرض الحسنه می دن
تورم و بی ارزشی پول آیا عقل سلیم را ایجاب می کند که پول را بی تحرک کرده و ارزش آن طی چند سال به صفر رسانده شود .
تازه ترین اخبار