۰
دوشنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۱ ساعت ۱۴:۵۱

آیا زمان اصلاحات پول ملی فرا رسیده است؟

حسن جعفری طاهری
آیا زمان اصلاحات پول ملی فرا رسیده است؟
دیرینه شناسی اصلاحات پولی و مالی کشورها حکایت از آن دارد که اواسط قرن نوزدهم، آغاز كنترل سیاست های پولی و اصلاحات اقتصادی و سیاسی به شمار می آید اما این موضوع در قرن بیستم و با پایان جنگ جهانی دوم بیشتر خودنمایی کرد.

حذف صفر واحد پولی کشورها، نخستین بار در آلمان و پس از جنگ جهانی دوم رخ داد. این کشور زیر فشار اقتصادی ناشی از جنگ جهانی دوم و خسارت‌های بر جای مانده از آن، تورمی شدید را تجربه می‌کرد که سیاستگذاران اقتصادی آلمان را وادار به حذف صفرها از مارک کرد.
از سال ۱۹۶۰ تا کنون ، در ۷۱ مورد دولتهای در حال توسعه مجبور شده اند چندین صفر را از پول ملی خود حذف کنند .آخرین نمونه در این زمینه به زیمبابوه مربوط می شود که طی آن دولت این کشور ۱۰ صفر از پول ملی این کشور حذف کرد. در ژانویه ۲۰۰۵ نیز، ترکیه لیره جدید را جایگزین لیره قدیم خود کرد . بر این اساس ، هر یک میلیون لیره قدیم ترکیه ( حذف شش صفر ) به یک لیره جدید تبدیل شد .

حذف صفرها جدی شد
در کشور ما این مقوله پس از سقوط ارزش ریال چندی است در ادبیات اقتصادی جامعه خود را نمایان کرده است. پیشنهاد حذف یک صفر ؛ تبدیل ریال به تومان ؛ حذف سه صفر و حتی حذف چهار صفر و انتخاب نامی جدید برای پول ملی اذهان برخی را به خود مشغول کرده است. موضوع حذف صفر از پول ملی ؛ در سال ۷۲ که طهماسب مظاهری در بانک مرکزی حضور داشته ، در دستور کار اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی قرار گرفت اما برخی مسوولان بعدی با این اقدام موافق نبودند و بررسی‌ها لازم متوقف شد.
پس از گذشت ۱۴سال از این طرح سرانجام رئیس جمهوری دستور بررسی حذف ۳ صفر از پول ملی را در بخشهای تخصصی بانک مرکزی صادر کرد. اما تلاطم بازار ارز طی یک سال گذشته مسئولان اقتصادی را بر آن داشت تا برنامه های ارزش گذاری پول ملی با حذف صفر را با جدیت بیشتری دنبال کنند تا در نهایت لایحه حذف سه صفر از پول ملی در دولت به تصویب رسید که در صورت تصویب نهایی در مجلس از نوروز ۹۳ اجرایی خواهد شد.
پس از تصویب برنامه حذف صفر از پول ملی در جلسه ۱۹ تیر ۹۰ هیات دولت، پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی به منظور اطلاع رسانی درباره ابعاد مختلف این برنامه از ۲۵ تیرماه ۹۰ آغار به کار کرد، همزمان، گروه‌های کاری تخصصی (اقتصادی، حقوقی، حسابداری، فنی و پشتیبانی، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی، ‌رایانه‌ای، تنظیم قیمت‌ها) که با مسئولیت معاونت اقتصادی در بانک مرکزی برای بررسی و برنامه‌ریزی عملیاتی در زمینه‌های اجرایی برنامه اصلاح واحد پول ملی تشکیل شده بود، بر سرعت فعالیت‌های خود افزود.
نتیجه بررسی گروه‌های کاری مذکور در کارگروه طرح اصلاح پول ملی ارائه و سازکاری‌های لازم برای روان سازی امور اجرایی در آن لحاظ شد و در این راستا و با توجه به لزوم اعمال اصلاحاتی در زمینه قانونی و درباره موضوع واحد پول ملی، متعاقب فعالیت‌های انجام شده، لایحه قانونی مربوطه تهیه و در کارگروه "اصلاح پول ملی" مطرح و نهایتا به کارگروه تحولات اقتصادی ارجاع شد.
پس از مذاکرات مفصل در جلسات کارگروه تحولات اقتصادی متن مزبور پس از اعمال اصلاحات، نهایی و به کمیسیون اقتصادی دولت ارجاع داده شد. سپس در جلسه ۱۵ بهمن ۹۰ کمیسیون اقتصادی دولت که به ریاست وزیر امور اقتصادی و دارایی و باحضور رییس کل بانک مرکزی و سایر اعضای کمیسیون تشکیل شد، متن لایحه مجددا بررسی و ضمن اعمال برخی اصلاحات، مقرر شد نسخه نهایی در اختیار ریاست جمهور قرار داده شود که ظاهرا به قول رئیس جمهور طرح تغییر واحد پول ملی آماده شده است.

آیا زمان اصلاحات پول ملی فرا رسیده است؟
اخیرا رئیس جمهور با اشاره به اینکه طرح تغیر واحد پول ملی آماده است، گفت: "تنها منتظر هستیم که اوضاع به ثبات برسد تا این طرح را اجرا کنیم".
همیشه این بحث وجود دارد که زمان مناسب برای انجام اینگونه اقدامات اقتصادی چه زمانی است؟ اکنون با توجه به اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و اصلاح قیمت‌ها به‌نظر می‌رسد حذف صفرها از پول ملی هنگامی مناسب خواهد بود که در قالب یک بسته سیاستی به‌عنوان یکی ابزارهای ساماندهی نظام پولی و بانکی کشور مورد استفاده قرار گیرد.
اگر دولت در مجموعه سیاستی که برای اصلاح نظام پولی و بانکی کشور اتخاذ کرده، جایگاهی برای حذف صفر از پول ملی نیز اندیشیده باشد، می‌تواند اقدام مناسبی برای کمک به انجام اصلاحات اقتصادی محسوب شود.
اما درصورتی که برای حذف صفر از پول ملی در بسته سیاستی اصلاح نظام پولی و بانکی کشور جایگاه مناسبی درنظر گرفته نشود به‌نظر می‌رسد اولویت انجام کار با سایر اصلاحات بوده و پس از آن باید حذف صفر از پول ملی مد نظر قرار گیرد. باید جایگاه این طرح در بسته تحول اقتصادی دیده شده و در زمان مناسبی که اجرای آن از اثر‌بخشی لازم برخوردار است، حذف ۳ صفر از پول ملی نیز اجرایی شود چرا که چنین اقدامی برخی هزینه‌ها مانند چاپ اسکناس‌های جدید، تصحیح اقلام در دفاتر حسابی شرکت‌ها، نظام مالیاتی و... را به‌دنبال دارد.
به نظر می رسد با توجه به اظهارات رئیس جمهور در خصوص حذف صفرها از پول ملی، تیم اقتصادی دولت بسته پولی جدیدی را آماده کرده است و صرفا این نسخه در زمان مناسبی کلید خواهد خورد.

چرا ارزش ریال ناگهانی سقوط کرد
منظور از ارزش پول ملی، قدرت خرید پول هر کشور در بازار کالا و خدمات است. اینکه به ازای درآمد پولی چه میزان کالا و خدمات می‌توان خرید، منعکس‌کننده قدرت خرید پول است. بنابراین طبیعی است که هرچه نرخ تورم بالا باشد با یک میزان درآمد ثابت به مقدار کمتری می‌توان از کالا و خدمات استفاده کرد.
تبدیل ایران به کشور قدرتمند منطقه در افق ۱۴۰۴ و جذب سرمایه های خارجی نیازمندی پولی قوی است، شاید به همین دلیل هم بود که بانک مرکزی تصمیم به حذف صفرها از پول ملی گرفت تا بتواند پول ملی را قدرت ببخشد.
نوسانات بازار ارز این روزها بیش از پیش به کاهش ارزش ریال دامن زده است، ریالی که هر روز صفرهایش بیشتر می شود و این اتفاقات دست به دست هم داده است تا نفس ریال به شماره بیافتد و بانک مرکزی به عنوان متولی حفظ ارزش پول ملی هم نتواند کاری از پیش ببرد.
پرسش اساسی این است که چرا ارزش ریال تاکنون حفظ شده بود ولی طی یکسال گذشته به شدت سقوط کرده است؟
به اعتقاد برخی از اقتصاددانان این موضوع ناشی از تزریق دلارهای نفتی بصورت انبوه به اقتصاد ایران بود چرا که این طلای سیاه بدون زحمت ارزآوری بالایی را نصیب کشور می کرد و همین امر باعث می شد حقیقت واقعی ارزش پول ملی ایران نمایان نشود.
پس کاهش استخراج نفت به دلیل تحریم و کاهش درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت را به دنبال داشت که در نهایت باعث شد پول ملی ایران ارزش واقعی خود را نشان دهد. ارزش واقعی که ناشی از عدم توانائی در پوشش دادن نیازهای اقتصادی بازار است، بازاری که اقتصادش واردات ساختاره نه تولید ساختار!
در واقع با نگاهی به اقتصاد ایران به روشنی می توان دید که هیچ عامل غیر قابل پیش بینی در تقاضای ارز در ایران وجود نداشته که باعث افزایش ناگهانی تقاضا و در پی آن بالا رفتن قیمت ارز شود ، بلکه تقاضای دلار بازار آزاد ایران مثل همیشه بوده اما نبود دلارهای نفتی باعث نمایان شدن ارزش واقعی پول ملی ایران شد.

رابطه بانکداری الکترونیک و اصلاح پول ملی
با توجه به نقش پول در تسهیل امور بازرگانی و نقشی که در اقتصاد جامعه بازی می‌کند و با همه اقشار جامعه در ارتباط مستقیم است هر گونه تغییر در آن دارای تبعات فراوان واثرات مستقیم بر تک تک افراد ملت است.
با عنایت به بند ب ماده ۱۰ قانون پولی و بانکی کشور یکی از اهداف بانک مرکزی تسهیل مبادلات بازرگانی است و از این باب بانک مرکزی خود را موظف به انجام برخی تغییرات در پول می داند.
حال آنکه در بررسی های بعمل آمده معلوم می شود که کشورهایی که اقدام به حذف صفر نموده اند در زمانی اقدام به این کار کرده اند که بانکداری الکترونیکی در این حد گسترده نبود و ترس از حمل و نقل اسکناس و سختی شمارش آنها فراگیر بود.
لیکن امروزه با گسترش بانکداری الکترونیکی این عوامل و دلایل رفع شده است. استفاده گسترده از کارت‌های اعتباری و پرداختهای الکترونیکی ضرورت حمل پول و نگرانی های ناشی از آن را کاهش داده است.

مزایا و معایب رفتن صفرها
در خصوص اینکه حذف صفر از پول ملی اثرات تورمی دارد ؛ یا نه ؛ بین کارشناسان مسائل اقتصادی اختلاف نظر وجود دارد. اما نکته ای که لازم است کارشناسان اقتصادی آن را در نظر بگیرند این است که اکنون مردم بطور ناخودآگاه و بطور داوطلبانه نسبت به حذف چهار صفر از پول ملی اقدام کرده اند.
بطور اختصار حذف صفرهای پول ملی ۷ مزیت عمده به دنبال دارد که مشتمل‌بر کاهش حجم اسکناس، سادگی در مبادلات، نگهداری ساده‌تر حساب‌ها، ارقام و ترازنامه‌ها، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه‌ها، نقل و انتقال سهل‌تر پول، کاهش آثار روانی تورم و نیز صرفه جویی در وقت برای شمارش حجم زیاد اسکناس‌ها است.
حذف صفر از پول ملی ابزاری برای حمایت دولت از اقتدار سیاستهای پولی نیز به شمار می رود . بطور قطع اگر مردم اعتماد خود را نسبت به پول ملی از دست بدهند ، ارزهای خارجی به خصوص آنها که پرستیژ بیشتری دارد ، رواج خواهد یافت . این مساله فشار روانی و اقتصادی زیادی را بر دولتها وارد خواهد کرد . آنگاه سیاستهای اقتصادی نه تنها تحت تاثیر بازارهای مالی بین المللی قرار می گیرند بلکه بانکهای مرکزی خارجی نیز بر سیاستهای اقتصادی تاثیر خواهند گذاشت .
از سوی دیگرعده ای از کارشناسان اعتقاد دارند ؛ حذف صفر از پول ملی مشکلات اقتصادی فعلی را رفع نخواهد کرد و علاوه بر آن که هیچ تاثیر مثبتی بر روی تورم ندارد ،تحمیل هزینه های اضافی نیز محسوب می شود .
از سوی دیگر به لحاظ روانی حذف سه صفر یا چهار صفر از واحد پول ملی خود می تواند تورم زا باشد زیرا در صورت تبدیل اسکناس ۱۰۰۰ تومانی به یک اسکناس و یا سکه ۱ تومانی آیا می توان انتظار قیمتهای زیر یک تومان را داشت؟
حدود چهار دهه گذشته بیش از ۹۹ درصد از ارزش پول ملی ما کاسته شده است این در حالی است که اگر نگاهی به سایر اقتصاد های دنیا بیندازیم نشان می دهد همه کشورها به جز زمانی که ممکن است بر حسب اتفاق ارزش پول خود را به دلایل اقتصادی کاهش دهند که چنین موردی نیزبه ندرت پیش می آید بنابراین باید از رخ دادن این مسله ممانعت کرد از این رو این اتفاق که در بلند مدت افتاده باید با بازه زمانی متناسب با آن نیز بازسازی شود.
https://akhbarbank.com/vdcf.1deiw6dcxgiaw.html
تازه ترین اخبار