شنبه ۱۱ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۶:۴۲
صکوک اعتبار نامه اسنادی مرابحه؛ ابزاری برای تامین مالی واردات و صادرات
بانک صادرات- واردات(Exim Bank) مالزی در تاریخ ۱۱ فوریه ۲۰۱۴ به عنوان اولین بانک صادرات – واردات در جهان پیرو برنامه صکوک ۱ میلیارد دلاری خود، موفق به انتشار ۳۰۰ میلیون دلار صکوک با سررسید ۵ ساله گردید. در آغازعرضه ، این اوراق با ۱.۴% سود بالاتر از اوراق خزانه آمریکا و با سود ۲.۸۷۴% در سال پذیره نویسی شد.
اوراق مذکور، با استقبال و تقاضای ۱۰ برابری یعنی ۳ میلیارد دلار روبرو گردید که موجب شد کل عرضه و پذیره نویسی در یک روز(Intraday) انجام شده و نهایتا بین ۱۸۵ سرمایه گذار اسلامی و متعارف (۱۹% ازخاورمیانه، ۶۵% از آسیا و ۱۶% از اروپا) توزیع گردید. وجوه بدست آمده برای سرمایه در گردش و فعالیت های عمومی بانکی و سرمایه گذاری های منطبق با شریعت[۱] بانک مورد استفاده قرار می گیرد. موسسات Fitch و Moody’s این اوراق را به ترتیب A و A۳ یعنی همرده اوراق دولتی مالزی رتبه بندی کرد.
ساختار سازی اوراق فوق تحت عقد وکالت که متضمن دارایی های ملموس و نیز مولفه مرابحه قابل وصول بر آمده از فروش کالاهای شرعی می باشد. این صکوک در منطقه آزاد مالی بین المللی لابوان و نیز بورس اوراق بهادار سنگاپور لیست شد. هدف از این انتشار، ایجاد موقعیت بهتر برای بانک صادرات-واردات مالزی و استفاده هر چه بیشتر این بانک از موقعیت ها و فرصت های بین المللی تجاری می باشد.
به نظر می رسد بانک توسعه صادرات ایران(EDBI)[۲] با توجه به موقعیت ویژه خود هم به لحاظ تخصصی بودن و نیز مدیریت جدید آن که از حامیان و صاحبنظران صنعت مالی اسلامی می باشند و در راستای حضور فعالتر در عرصه تجارت بین الملل و تسهیل صادرات کالاها و واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای، بتواند به شرح ذیل صکوک منتشر نماید:
ساختار این صکوک می تواند مانند صکوک بانک Exim مالزی وکالت – مرابحه باشد با این تفاوت که EDBI، به عنوان ناشر از طرف امین وکیل می شود که عمده وجوه به دست آمده را به دفعات متعدد در اعتبار نامه های اسنادی مرابحه (LC Murabahah) سرمایه گذاری کرده و به صورت دوره ای و در فواصل مشخص به توزیع سود میان سرمایه گذاران بپردازد.
همانگونه که در شکل بالا می توان دید، مراحل کار به صورت ذیل می باشد:
سرمایه گذاران با امین وارد عقد وکالت شده که به واسطه آن، امین از طرف آنها وارد کار با EDBI می شود.
سپس وجوه صکوک مرابحه را به امین منتقل کرده و گواهی های شامل اصل و سود (ربح) را از امین دریافت می کنند.
امین EDBI را به عنوان وکیل در انجام LC Murabahah وارد عقد وکالت می گردد.
وارد کننده گان تقاضای خود را به EDBI تسلیم می کنند.
EDBI وجوه کالاهای مستقر در بازار صادر کننده (در اینجا چین) به حساب دولت ج.ا.ایران واریز می کند.
دولت ج.ا.ایران، درخواست پرداخت مبالغ کالا ها را به دولت چین (که خریدار نفت است و وجوه خرید نفت را به ایران بدهکار است) و یا بانک عاملی که نگه دارنده در آمد های دولت است تسلیم می نماید.
وجوه کالا ها به حساب صادر کننده چینی واریز می گردد.
کالا به سوی ایران منتقل گشته و تسلیم EDBI می گردد.
EDBI مبالغ هزینه شده + سود را نقدا و یا در طول مدت از مشتری دریافت می نماید.
EDBI در مقاطع زمانی که با امین (سرمایه گذاران) از قبل توافق کرده است، سود (ربح) را به امین پرداخت می نماید و امین آنرا به سرمایه گذاران پرداخت می نماید.
در زمان سررسید، EDBI اصل مبالغ دریافتی از امین را بر می گرداند.
همچنین EDBI با این ابزار می تواند در راستای تقویت صادرات نقش پررنگ تری ایفا نماید به این صورت که با وجوه بدست آمده صکوک مرابحه، کالاهای صادراتی که بازار مشخص دارد را از صادر کننده خریداری کرده و فروشنده را به عنوان وکیل خود در ارسال کالاها به بازار هدف و فروش آنها و واریز وجوه به حساب مشخص در کشور هدف تعیین نماید. نکته اینست که با توجه به تضمین بانک نسبت به خرید کالاها، EDBI کالاها را با تخفیف خریداری کرده و در مرحله فروش، سود بدست می آورد. (البته فروش به خریدار خارجی می تواند مدت دار و با سود خاص خود باشد). سوالی که مطرح است در خصوص نحوه انتقال وجوه به دست آمده به کشور است که در حقیقت اصل و سود وجوه صکوک می باشد. EDBI با استفاده از آن وجوه بدست آمده می تواند مجددا وارد عقد مرابحه دیگری شده و در مسیر LC Murabahah که شرح داده شد، از آن وجوه استفاده نماید.
این اوراق می تواند با سررسید ۵ ساله بوده و در پایان هر سال ویا حتی هر شش ماه یکبار نرخ سود آنرا با شرایط اقتصادی حاکم بر بازار داخلی و بین المللی منطبق (Rest or Step Up)نمود.
جمع بندی:
مالی اسلامی توان ساختار سازی و عرضه ابزار های کار آمد برای رفع مشکلات و همچنین ایجاد موقعیت بهتر برای موسسات مالی کشور را دارد.
اوراق فوق می تواند:
- مورد استفاده همه بانک های تجاری (خصوصا دولتی) قرار گیرد و محدود به بانک توسعه صادرات نمی باشد. در صورت اینکه وارد/صادر کننده کالا از شرکت های بزرگ باشند، کار با سهولت بیشتری انجام شدنی است. همچنین می توان با دسته بندی شرکت های کوچکتر، پکیج های خاصی را برنامه ریزی کرده و بر روی آنها اوراق بهادار صکوک را منتشر نمود.
- باعث تقویت بازار سرمایه گردد.
- موجب تقویت اقتصاد واقعی و تولید گردد.
- بار دولت در امر تامین مالی صادرات-واردات را کمتر کند.
- حضور ایران و شرکت های ایرانی را در عرصه تجارت بین المللی تقویت نماید.
و سخن آخر اینکه ازآنجا که عقود اسلامی اجازه تامین مالی برای موارد مخرب نظیر تولید سلاح های کشتار جمعی، مواد مخدر و دخانیات، الکل و غیره را نمی دهد، با برجسته کردن این مورد در امیدنامه (Prospectus) می توان از این ابزار استفاده بیشتری در تجارت بین الملل به خصوص در ارتباط با کشورهای اسلامی نمود.
امیرعباس زینت بخش
دانشجوی دکتری مالی اسلامی دانشگاه (INCEIF) بانک مرکزی مالزی
[۱] به این منظور کمیته فقهی بانک به صورت دوره ای موارد استفاده وجوه را بررسی کرده و از صرف آنها در موارد منطبق با شریعت اطمینان حاصل می نمایند.
[۲] Export Development Bank of Iran
اوراق مذکور، با استقبال و تقاضای ۱۰ برابری یعنی ۳ میلیارد دلار روبرو گردید که موجب شد کل عرضه و پذیره نویسی در یک روز(Intraday) انجام شده و نهایتا بین ۱۸۵ سرمایه گذار اسلامی و متعارف (۱۹% ازخاورمیانه، ۶۵% از آسیا و ۱۶% از اروپا) توزیع گردید. وجوه بدست آمده برای سرمایه در گردش و فعالیت های عمومی بانکی و سرمایه گذاری های منطبق با شریعت[۱] بانک مورد استفاده قرار می گیرد. موسسات Fitch و Moody’s این اوراق را به ترتیب A و A۳ یعنی همرده اوراق دولتی مالزی رتبه بندی کرد.
ساختار سازی اوراق فوق تحت عقد وکالت که متضمن دارایی های ملموس و نیز مولفه مرابحه قابل وصول بر آمده از فروش کالاهای شرعی می باشد. این صکوک در منطقه آزاد مالی بین المللی لابوان و نیز بورس اوراق بهادار سنگاپور لیست شد. هدف از این انتشار، ایجاد موقعیت بهتر برای بانک صادرات-واردات مالزی و استفاده هر چه بیشتر این بانک از موقعیت ها و فرصت های بین المللی تجاری می باشد.
به نظر می رسد بانک توسعه صادرات ایران(EDBI)[۲] با توجه به موقعیت ویژه خود هم به لحاظ تخصصی بودن و نیز مدیریت جدید آن که از حامیان و صاحبنظران صنعت مالی اسلامی می باشند و در راستای حضور فعالتر در عرصه تجارت بین الملل و تسهیل صادرات کالاها و واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای، بتواند به شرح ذیل صکوک منتشر نماید:
ساختار این صکوک می تواند مانند صکوک بانک Exim مالزی وکالت – مرابحه باشد با این تفاوت که EDBI، به عنوان ناشر از طرف امین وکیل می شود که عمده وجوه به دست آمده را به دفعات متعدد در اعتبار نامه های اسنادی مرابحه (LC Murabahah) سرمایه گذاری کرده و به صورت دوره ای و در فواصل مشخص به توزیع سود میان سرمایه گذاران بپردازد.
همانگونه که در شکل بالا می توان دید، مراحل کار به صورت ذیل می باشد:
سرمایه گذاران با امین وارد عقد وکالت شده که به واسطه آن، امین از طرف آنها وارد کار با EDBI می شود.
سپس وجوه صکوک مرابحه را به امین منتقل کرده و گواهی های شامل اصل و سود (ربح) را از امین دریافت می کنند.
امین EDBI را به عنوان وکیل در انجام LC Murabahah وارد عقد وکالت می گردد.
وارد کننده گان تقاضای خود را به EDBI تسلیم می کنند.
EDBI وجوه کالاهای مستقر در بازار صادر کننده (در اینجا چین) به حساب دولت ج.ا.ایران واریز می کند.
دولت ج.ا.ایران، درخواست پرداخت مبالغ کالا ها را به دولت چین (که خریدار نفت است و وجوه خرید نفت را به ایران بدهکار است) و یا بانک عاملی که نگه دارنده در آمد های دولت است تسلیم می نماید.
وجوه کالا ها به حساب صادر کننده چینی واریز می گردد.
کالا به سوی ایران منتقل گشته و تسلیم EDBI می گردد.
EDBI مبالغ هزینه شده + سود را نقدا و یا در طول مدت از مشتری دریافت می نماید.
EDBI در مقاطع زمانی که با امین (سرمایه گذاران) از قبل توافق کرده است، سود (ربح) را به امین پرداخت می نماید و امین آنرا به سرمایه گذاران پرداخت می نماید.
در زمان سررسید، EDBI اصل مبالغ دریافتی از امین را بر می گرداند.
همچنین EDBI با این ابزار می تواند در راستای تقویت صادرات نقش پررنگ تری ایفا نماید به این صورت که با وجوه بدست آمده صکوک مرابحه، کالاهای صادراتی که بازار مشخص دارد را از صادر کننده خریداری کرده و فروشنده را به عنوان وکیل خود در ارسال کالاها به بازار هدف و فروش آنها و واریز وجوه به حساب مشخص در کشور هدف تعیین نماید. نکته اینست که با توجه به تضمین بانک نسبت به خرید کالاها، EDBI کالاها را با تخفیف خریداری کرده و در مرحله فروش، سود بدست می آورد. (البته فروش به خریدار خارجی می تواند مدت دار و با سود خاص خود باشد). سوالی که مطرح است در خصوص نحوه انتقال وجوه به دست آمده به کشور است که در حقیقت اصل و سود وجوه صکوک می باشد. EDBI با استفاده از آن وجوه بدست آمده می تواند مجددا وارد عقد مرابحه دیگری شده و در مسیر LC Murabahah که شرح داده شد، از آن وجوه استفاده نماید.
این اوراق می تواند با سررسید ۵ ساله بوده و در پایان هر سال ویا حتی هر شش ماه یکبار نرخ سود آنرا با شرایط اقتصادی حاکم بر بازار داخلی و بین المللی منطبق (Rest or Step Up)نمود.
جمع بندی:
مالی اسلامی توان ساختار سازی و عرضه ابزار های کار آمد برای رفع مشکلات و همچنین ایجاد موقعیت بهتر برای موسسات مالی کشور را دارد.
اوراق فوق می تواند:
- مورد استفاده همه بانک های تجاری (خصوصا دولتی) قرار گیرد و محدود به بانک توسعه صادرات نمی باشد. در صورت اینکه وارد/صادر کننده کالا از شرکت های بزرگ باشند، کار با سهولت بیشتری انجام شدنی است. همچنین می توان با دسته بندی شرکت های کوچکتر، پکیج های خاصی را برنامه ریزی کرده و بر روی آنها اوراق بهادار صکوک را منتشر نمود.
- باعث تقویت بازار سرمایه گردد.
- موجب تقویت اقتصاد واقعی و تولید گردد.
- بار دولت در امر تامین مالی صادرات-واردات را کمتر کند.
- حضور ایران و شرکت های ایرانی را در عرصه تجارت بین المللی تقویت نماید.
و سخن آخر اینکه ازآنجا که عقود اسلامی اجازه تامین مالی برای موارد مخرب نظیر تولید سلاح های کشتار جمعی، مواد مخدر و دخانیات، الکل و غیره را نمی دهد، با برجسته کردن این مورد در امیدنامه (Prospectus) می توان از این ابزار استفاده بیشتری در تجارت بین الملل به خصوص در ارتباط با کشورهای اسلامی نمود.
امیرعباس زینت بخش
دانشجوی دکتری مالی اسلامی دانشگاه (INCEIF) بانک مرکزی مالزی
[۱] به این منظور کمیته فقهی بانک به صورت دوره ای موارد استفاده وجوه را بررسی کرده و از صرف آنها در موارد منطبق با شریعت اطمینان حاصل می نمایند.
[۲] Export Development Bank of Iran
کد مطلب: 30697
ارسال نظر
تازه ترین اخبار
